Czy metformina uszkadza wątrobę? Czy jest przeciwwskazana w stłuszczeniu wątroby?

O to pytacie mnie ostatnio najczęściej. Częściowo na temat metforminy, konkretnie w przypadku stłuszczenia wątroby wspominałam już jakiś czas temu – metformina w NAFLD. Ostatnio używa się na tę przypadłość określenia MAFLD (metabolic-associated fatty liver disease) co oznacza tę samą chorobę. O samych preparatach metforminy najdziecie tu też kilka innych wpisów. Tym razem omówię wspomniany lek od innej strony. Ale najpierw kilka faktów o samym preparacie.

Metformina jest podstawowym lekiem w terapii insulinooporności, stanów przedcukrzycowych, czy cukrzycy typu 2. Znajduje się ona w wielu preparatach, o różnych nazwach, jak glucophage, siofor, metformax, symformin, formetic, czy avamina. Mamy w terapii do dyspozycji różne dawki oraz postacie krótkodziałające i takie o przedłużonym działaniu.

Lek ten, poza poprawą glikemii, ma neutralny wpływ na masę ciała, działa kardioprotekcyjne (ochronnie na serce), poprawia parametry lipidowe, podejrzewa się także, że wykazuje działanie przeciwnotworowe, neuroprotekcyjne, przeciwstarzeniowe (antiaging). Pomimo informacji, że działa neutralnie na wagę, to jednak znaczna część pacjentów, dzięki terapii oraz diecie, zdecydowanie chudnie.

Metformina uszkadza wątrobę? A może wręcz przeciwnie?

Trzeba wiedzieć, że działanie metforminy, mające na celu obniżenie stężenia glukozy we krwi jest między innymi następstwem hamowania wątrobowej produkcji glukozy oraz uwrażliwiania tkanek obwodowych (czyli mięśnie, tkanka tłuszczowa).

Metformina poprawia tolerancję glukozy, zmniejsza wytwarzanie glukozy w wątrobie, oraz zwiększa wrażliwość tkanek na insulinę i hamuje wchłanianie glukozy, oraz zwiększa wrażliwość tkanek na insulinę (wychwyt i zużycie glukozy).

Lek ten, jak najbardziej, śmiało możemy potwierdzić, że działa na wątrobę, na jej pracę, przemiany w niej zachodzące.

A może metformina uszkadza wątrobę chorą, stłuszczoną?

Stłuszczenie wątroby, w skrócie: NAFLD, to nagromadzenie się tłuszczu w tym narządzie. Występuje przeważnie u osób otyłych lub z nadwagą. U znacznej części z nich współwystępują również zaburzenia lipidowe, insulinooporność lub cukrzyca. To właśnie insulinoporność i i stres oksydacyjny wydają się odgrywać główną rolę w powstawaniu tego schorzenia.

Warto wiedzieć, że NAFLD może przejść od najłagodniejszej postaci prostego stłuszczenia do niealkoholowego stłuszczeniowego zapalenia wątroby (NASH). A ono zwiększa ryzyko raka wątrobowokomórkowego (HCC), który jest nowotworem złośliwym. Sugeruje się, że metformina zmniejsza ryzyko wystąpienia kilku typów nowotworów, w tym HCC, i chroni przed HCC związanym z NASH.

Jest więc ona wręcz zalecana w schorzeniach z tej grupy, w celu redukcji ryzyka wystąpienia raka wątroby.

Ale czy podwyższenie parametrów wątrobowych nie potwierdza jednak, że metformina uszkadza wątrobę?

Potwierdzono, że metformina może obniżać podwyższone poziomy aminotransferaz (inaczej transaminaz, AST, ALT) u pacjentów ze stłuszczeniem wątroby. Warto tu podkreślić, że samo stłuszczenie wątroby jest przyczyną podwyższenia wspomnianych parametrów (“prób wątrobowych”). Jeśli stwierdzimy podwyższone transaminazy u otyłego pacjenta, stosującego metforminę, to pierwszym podejrzeniem będzie u niego stłuszczenie wątroby, a nie szkodliwe działanie metforminy! U osoby z już rozpoznanym stłuszczeniem i podwyższonymi transaminazami, stosującego metforminę, także nie będziemy podejrzewać w pierwszej kolejności leku jako przyczyny. To NAFLD jest tą przyczyną.

Potwierdzono, że metformina może obniżać poziomy parametrów wątrobowych.

Jakie objawy powinny Cię zaniepokoić? I jak sprawdzić czy to wina metforminy?

Trzeba wiedzieć, że u bardzo niewielkiej grupy pacjentów (poniżej 1%) obserwowano u niewielkie zwiększenie aktywności enzymów podczas leczenia metforminą. Klinicznie widoczne uszkodzenie wątroby spowodowane metforminą jest bardzo rzadkie. W literaturze opisano mniej niż kilkanaście przypadków, pomimo powszechnego stosowania tego leku pod kilkudziesięciu już lat. Uszkodzenie wątroby zwykle pojawia się po 1 do 8 tygodniach, zazwyczaj z objawami osłabienia i zmęczenia, po których następuje żółtaczka. Opisano różne kombinacje uszkodzeń komórek wątroby i cholestazy. Objawy alergiczne nie są typowe, ale opisywano wysypkę, gorączkę i eozynofilię. Pojawianie się autoprzeciwciał również nie jest typowe. Istnieje jednak pewne ograniczenie, utrudniające stwierdzenie, że metformina uszkadza wątrobę. Zwykle jest ona podawany w połączeniu z innymi lekami hipoglikemizującymi, z których wiele powoduje również uszkodzenie wątroby. Ustalenie, czy uszkodzenie jest w rzeczywistości spowodowane metforminą, czy innym środkiem, jest więc trudne. 

Niepokojące objawy to osłabienie, zmęczenie, żółtaczka. Może pojawić się wysypka i gorączka. Wtedy koniecznie zasięgnij pomocy lekarskiej, Niezależnie od przyczyny, to bardzo niepokojące symptomy.

Stłuszczenie wątroby i metformina u dzieci.

Niestety, niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby jest obecnie najbardziej rozpowszechnioną przewlekłą chorobą wątroby wśród dzieci, która najczęściej pojawia się po 10 roku życia. Choroba ta występuje w niektórych schorzeniach takich jak cukrzyca, otyłość i niedożywienie i nasila niebezpieczeństwo zachorowania na choroby serca i marskość wątroby. Badacze robią więc co mogą, by znaleźć optymalną terapię również, a może szczególnie, dla dzieci.

Według różnych badań terapia metforminą u pacjentów z NAFLD, okazuje się, że powoduje ona w tej grupie:

• utratę masy ciała
• zmniejszenie aktywności aminotransferaz wątrobowych
• poprawę histologii wątroby (redukcja stłuszczenia wątroby i martwicy zapalnej)
• poprawę wrażliwości na insulinę
• zmniejszenie włóknienia wątroby

Potwierdzono, że zarówno metformina ale także witamina E są skuteczne w leczeniu stłuszczeniowej choroby wątroby u otyłych dzieci. Stosowane dawki to metformina 1,5 g dziennie, witamina E 400 j. dziennie.

Metformina również dla dzieci, jest jednym z leków w przypadku stłuszczenia wątroby.

Czy metformina uszkadza wątrobę? Myślę, że uspokoiłam Was w tym względzie. Ale napiszę to jeszcze raz: możecie być spokojni. Oczywiście nie jest to lek pozbawiony działań niepożądanych, jak każdy terapeutyk. Nie u każdego się sprawdzi i nie każdy ma wskazania. Ale ma więcej zastosowań, niż pierwotnie przypuszczano. Ten wpis nie wyczerpuje całej wiedzy na temat metforminy, jeśli potrzebujesz więcej informacji, zachęcam Cię do zapoznania się z moją bestsellerową książką na temat insulinooporności– tam jest cały dział jej poświęcony.

.

.

.

.

.

.

.

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34065108/

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK548726/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5552828/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4441895/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9748475/