Iryzyna jest stosunkowo nowo poznaną substancją (znamy ją dopiero od 7 lat).
W przypadku gdy pojawia się nowe odkrycie, każdy szanujący się badacz szacuje, czy nie znalazłoby ono zastosowania w jego dziedzinie. Naukowcy sprawdzają taką substancję w terapii różnych schorzeń. Lekarze i dietetycy rozważają, czy nada im się w codziennej praktyce, a potencjalni pacjenci chętnie słuchają o nowinkach 😉
Co obecnie wiemy o iryzynie?
Wspomaga ona przemianę tkanki tłuszczowej z białej w brązową przez co może wspomagać odchudzanie. Ponadto wpływa ona na cały nasz organizm wyciszając stany zapalne, wspomagając układ kostny oraz nerwowy. Istnieją sugestie, że mogłaby służyć jako marker zapalenia w chorobie Hashimoto, ponadto działać przeciwdepresyjnie, obniżać ciśnienie krwi i poprawiać funkcję mięśnia sercowego.
Czy faktycznie iryzyna tak właśnie działa? Co to właściwie jest ta iryzyna?
Biochemicznie rzecz ujmując jest to termogeniczna adipomyokina, powstaje z białka FNDC5. Co to znaczy adipomiokina? Miokina to substancja wytwarzana przy skurczu mięśni, zaś przedrostek adipo- gdyż także z tkanki tłuszczowej. Z mięśni wydziela się w odpowiedzi na wysiłek fizyczny i może pośredniczyć w pewnych korzystnych skutkach ćwiczeń u ludzi. Uważa się więc, że może wspomagać utratę wagi i zmniejszać ryzyko cukrzycy typu 2 oraz insulinooporności.
Iryzyna wspomaga konwersję tkanki tłuszczowej z białej w brązową (brązowienie tłuszczu) przez co przypisano jej te korzystne działania zdrowotne. Brązowa tkanka tłuszczowa sprzyja bowiem spalaniu (wytwarzaniu ciepła, termogenezie). Ma także korzystny wpływ na metabolizm tłuszczów i węglowodanów.
Stąd iryzyna nazywana jest również termogeniną. Niestety, brązowej tkanki tłuszczowej człowiek dorosły ma niewiele. Owszem, iryzyna sprzyja „brązowieniu” dojrzałych białych adipocytów (komórek tłuszczowych) w odpowiedzi na wysiłek fizyczny, zimno oraz inne czynniki. Niemniej jednak wydaje się, że dorosły człowiek nie posiada na tyle dużo zawartości tkanki brązowej by mogła ona wywierać znaczący efekt na nasz metabolizm. Skądinąd wiadomo, że wysiłek fizyczny zmniejsza ryzyko cukrzycy typu 2 i chorób układu krążenia, działa przeciwzapalnie i zmniejsza otyłość trzewną.
Wiemy, że iryzyna wyhamowuje ogólnoustrojowe stany zapalne, utrzymuje równowagę między resorpcją a tworzeniem kości oraz moduluje procesy metaboliczne i funkcjonowanie układu nerwowego. Tłumi ekspresję i uwalnianie cytokin prozapalnych u osób otyłych oraz łagodzi stany zapalne tkanki tłuszczowej. Odgrywa też rolę w kancerogenezie (nowotworzeniu).
Jak zawsze w przypadku nowych substancji, przeprowadzono badania iryzyny w różnych schorzeniach, szukając dla niej zastosowań.
Zespół jajników policystycznych.
W PCOS (zespole jajników policystycznych) okazało się, że owszem, aktywność brązowej tkanki tłuszczowej była niższa, ale nie korelowało to z wartościami iryzyny.
Choroba Hashimoto.
Oceniano stężenia iryzyny w sytuacjach niedoczynności tarczycy. Wykazano, że niskie poziomy iryzyny w surowicy znacząco wzrastały po leczeniu i uzyskaniu stanu eutyreozy (wyrównania hormonalnego) u pacjentów z jawną niedoczynnością tarczycy w przebiegu Hashimoto. Istnieje możliwość, że po dokładniejszych badaniach iryzyna mogłaby stać się markerem zapalenia w przebiegu tej choroby tarczycy.
Rak sutka i inne nowotwory.
Uważa się, że iryzyna obecna w wyższych stężeniach w surowicy może być czynnikiem ochronnym przed przerzutami do kręgosłupa u pacjentek z rakiem piersi. Ma też tutaj znaczenie BMI pacjentki (im wyższe BMI tym wyższe stężenia tej substancji). Badania sugerują także jej korzystną rolę w raku trzustki, kostniakomięsaku i raku płuc.
Otyłość i insulinooporność.
Udowodniono, że iryzyna zwiększa wychwyt glukozy w komórkach mioblastów i zmniejsza insulinooporność. Natomiast leptyna, rezystyna i adipsyna miały znamiennie wyższe poziomy w grupach otyłych oraz u osób z SM (stwardnienie rozsiane). Iryzyna korelowała ujemnie (czyli “odwrotnie”) z leptyną, rezystyną, adipsyną, a także BMI, masą beztłuszczową, procentem tłuszczu, masą tłuszczu, trójglicerydami, a także z czynnikami ryzyka kardiometabolicznego. Generalnie wyniki przeprowadzonych badań są niespójne. Wiadomo jednak, że otyłość trzewna jest związana z wysoką produkcją białka C-reaktywnego (CRP) i interleukiny-6, a niskie poziomy iryzyny odnotowano u osób z wysokim CRP, ale już nie IL-6.
Z jednej strony udowodniono, że poziom krążącej iryzyny u osób z nadwagą lub otyłością był wyższy niż w ogólnej grupie zdrowej grupy kontrolnej. Inne badania wykazały, że stężenia iryzyny w osoczu były istotnie niższe w grupach otyłych w porównaniu z osobami o prawidłowej masie ciała.
Istnieją podejrzenia, że rosnący poziom krążącej iryzyny w otyłości jest akomodacyjną odpowiedzią kompensacyjną na dysfunkcje metaboliczne wywołane otyłością, takie jak spadek poziomu insuliny lub „oporność na iryzynę”, jak już ustalono dla leptyny lub insuliny w otyłości. Uznano, że iryzyna może być stosowana jako biomarker zespołu metabolicznego u dzieci przed okresem dojrzewania.
Inne ciekawostki o tej nowej substancji
Wyjściowe poziomy iryzyny były niższe u osób starszych w porównaniu z młodymi uczestnikami ze względu na związany z wiekiem spadek funkcji mięśni.
Różnice genetyczne mogą wpływać na określone poziomy hormonów, na przykład iryzyny.
Wyjściowy poziom iryzyny był wyższy u mężczyzn niż u kobiet.
W badaniach u samic myszy otyłość powoduje wzrost poziomu insuliny, LH i testosteronu oraz iryzyny w surowicy, co znacznie obniża, w przypadku gdy istnieje podwyższone BMI, insulina i LH. Nieco redukuje również podwyższony poziom testosteronu, ale nie jest to znacząca różnica.
Iryzyna wspiera działanie betatrofiny. Jest to nowy, bo niedawno zidentyfikowany, hormon. Betatrofina przyczynia się do regeneracji komórek β trzustki.
Inne możliwe efekty terapeutyczne tej substancji to przeciwdepresyjny, hypotensyjny i poprawiający funkcję serca w przeroście mięśnia sercowego.
Czyżby cudowna substancja zbawiennie działająca na ludzki organizm?
Hm… z takim stwierdzeniem byłabym jednak ostrożna. Większość badań przeprowadzano na formie iryzyny nieglikozylowanej (nG-IR) natomiast u człowieka występuje głównie glikozylowana G-IR. Dlatego ich wyników nie powinno się uważać za absolutny pewnik.
Badania wykazały, że obie formy skutecznie hamowały ekspresję i uwalnianie czynnika martwicy nowotworu TNF-α, IL-1β, IL-6, białka chemotaktycznego makrofagów (MCP) -1, leptyny i adiponektyny. Jednak w przypadku TNF-α, IL-1β, MCP-1 i HMGB1, hamowanie wywierane przez nG-IR było jednak bardziej wyraźne niż przez G-IR. Ponadto tylko nG-IR znacząco hamował migrację makrofagów. nG-IR wydawał się być silniejszym inhibitorem rozwoju zapalenia związanego z otyłością, chociaż G-IR miał również efekt przeciwzapalny.
Druga sprawa, która znacząco utrudnia użytkowanie jej w praktyce klinicznej to kwestia techniczna. Jak dotąd, niestety, trudno jest wiarygodnie oznaczać iryzynę w warunkach standardowego laboratorium.
Cóż, trzeba jeszcze poczekać. Odkrycie jakiejś substancji a jej zastosowanie w terapii i diagnostyce to zupełnie inne, często bardzo odległe kwestie. Mam nadzieję, że kolejne badania pokażą, czy może się nam ona przydać w praktyce klinicznej. Będę je bacznie obserwować, bo jako marker zapalenia w chorobie Hashimoto oraz czynnik dodatkowy w insulinooporności i cukrzycy wygląda całkiem obiecująco 😉
